Η ζωή έχει ανατροπές, και οι απόψεις καθενός μπορεί να αλλάζουν (όχι οι βασικές, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα). Στην περίπτωσή μου, μόλις πριν έναν χρόνο δημοσίευσα εδώ στο dEasy κείμενο-κόλαφο για την επιστολική ψήφο και τα προβλήματά της που, έλεγα τότε, «ούτε η τεχνολογία δεν μπορεί να λύσει». Τώρα, ήρθαν έτσι τα πράγματα ώστε να συμμετέχω στις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας, οι οποίες για πρώτη φορά γίνονται και με ηλεκτρονική ψηφοφορία, μέσω του συστήματος ηλεκτρονικής ψηφοφορίας ΖΕΥΣ (οι απόψεις εδώ είναι αυστηρά προσωπικές και δεν εκφράζουν κανέναν άλλον). Το κείμενο αυτό έρχεται να δικαιολογήσει την αλλαγή στάσης μου – στην πορεία όμως έμαθα και πολλά, που ίσως φανούν σε κάποιους ενδιαφέροντα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
1. Για την επιστολική ψήφο δεν άλλαξα γνώμη
Στο περσινό μου κείμενο στο dEasy με αφορμή τις αμερικανικές εκλογές ήμουν κατηγορηματικά αντίθετος με την επιστολική ψήφο. Η γνώμη μου γι αυτήν δεν άλλαξε. Η επιστολική ψήφος παραμένει ένα εκλογικό μέσο που εύκολα νοθεύεται. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι ο ψηφοφόρος θα ψηφίσει ελεύθερα, μακριά από συνθήκες σωματικής ή ψυχολογικής πίεσης. Παρόλα αυτά αντιλαμβάνομαι τη χρησιμότητα ή και την αναγκαιότητα μερικές φορές της επιστολικής ψήφου. Τι θα μπορούσε να γίνει; Η επιστολική ψήφος μέσω νόμου να μετατραπεί σε ηλεκτρονική, όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω.
2. Αυτό που άλλαξε είναι η γνώμη μου για τις δυνατότητες της τεχνολογίας
Στο ίδιο κείμενο είχα υποστηρίξει ότι «η τεχνολογία δεν εξασφαλίζει ούτε την μυστικότητα ούτε την ελευθερία της ψήφου». Αυτό το είχα πει επειδή «Δεν υπάρχει κανένας απολύτως τρόπος να εγγυηθεί η τεχνολογία ότι αυτός που κάθεται στον υπολογιστή και [ψηφίζει] είναι πράγματι ο [ψηφοφόρος] και όχι κάποιος άλλος. Ή, ότι κάποιος άλλος δεν κάθεται δίπλα του για να [του υπαγορεύσει τι να ψηφίσει]».
Εδώ αναγνωρίζω ότι είχα κάνει λάθος. Δεν γνώριζα τότε ότι υπάρχει τεχνολογία η οποία, σε συνδυασμό με άλλα μέσα, μπορεί να εξασφαλίσει και ότι εκείνος που κάθεται στον υπολογιστή και ψηφίζει είναι πράγματι ο ψηφοφόρος αλλά και ότι απολύτως κανείς δεν μπορεί να επηρεάσει την ελευθερία του να ψηφίσει.
Πριν αναλύσω καλύτερα, ας κάνω πρώτα μια σύντομη αναφορά στο σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας ΖΕΥΣ. Αυτό έχει αναπτυχθεί από δημόσιο τεχνολογικό φορέα. Έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα σε Ελλάδα και εξωτερικό, έχοντας υποστηρίξει εκατοντάδες εκλογές. Η νομιμότητα της χρήσης του του έχει γίνει αποδεκτή τόσο από το Συμβούλιο της Επικρατείας όσο και από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Το σύστημα ΖΕΥΣ, επομένως, αντιμετωπίζει με επιτυχία τα βασικά. Τι γίνεται όμως με τις λεπτομέρειες της ψηφοφορίας;
(α) Οι εκλογικοί κατάλογοι όσων θέλουν να ψηφίσουν ηλεκτρονικά
Όσα από τα Μέλη του κόμματος θέλουν να ψηφίσουν ηλεκτρονικά πρέπει να το δηλώσουν εγκαίρως, δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές. Έτσι οριστικοποιείται ο κατάλογος και καθορίζεται το ποιος ψηφίζει που και πως (σε εκλογικό κέντρο ή ηλεκτρονικά). Στη συνέχεια ενημερώνεται το σύστημα ΖΕΥΣ, ως απλός αποδέκτης της πληροφορίας.
(β) Η ψήφος: Link + SMS
Πολλά έχουν ειπωθεί για το γεγονός ότι ένας απλός ηλεκτρονικός σύνδεσμος (link) δεν αρκεί, αφού το σχετικό email μπορεί να προωθηθεί σε οποιονδήποτε για να ψηφίσει εκείνος αντί για τον ψηφοφόρο. Γι αυτό ακριβώς σε αυτές τις εκλογές συνδέεται το link με το κινητό, μέσω μηνύματος SMS. Επειδή στην Ελλάδα τα κινητά ταυτοποιούνται, αποκλείεται να ψηφίσει άλλος αντί για τον πραγματικό κάτοχό του.
(γ) Πολλαπλές ψήφοι μέχρι να κλείσει η (ηλεκτρονική) κάλπη
Βάσει του ίδιου link και του ίδιου κινητού μπορεί ο ψηφοφόρος να ψηφίσει την ημέρα των εκλογών όσες φορές θέλει. Κάθε επόμενη ψήφος ακυρώνει την προηγούμενη. Αυτό εξασφαλίζει την ελευθερία του: Μπορεί κάποια στιγμή της ημέρας να πιεστεί να σταθεί πάνω από τον υπολογιστή του και να ψηφίσει με κάποιον συγκεκριμένο τρόπο. Όμως, τίποτα δεν του στερεί τη δυνατότητα οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ημέρας να ξεκλέψει ένα λεπτό και να ξαναψηφίσει, ανατρέποντας την προηγούμενη κατάσταση.
(δ) Δεν υπάρχουν administrators ή άλλοι ενδιάμεσοι
Τέλος, είναι αυτονόητο ότι, αφού καθένας ψηφίζει όπου και με όποια συσκευή θέλει, δεν υπάρχει κεντρικός administrator που να μπορεί να ελέγξει τη ροή της πληροφορίας κεντρικά.
3. Επομένως είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ηλεκτρονικές και τις εθνικές εκλογές;
Όχι, αυτό δεν το πιστεύω. Σε ένα πολύ ενδιαφέρον Κείμενο Εργασίας του Ινστιτούτου Κ. Καραμανλής, το ίδιο φαίνεται να πιστεύει και ο κ.Πιερρακάκης. Προσωπικά νομίζω ότι οι λόγοι δεν είναι μόνο η έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού, αλλά και νομικο-τεχνικοί. Αν πρόκειται να εμπιστευτούμε έναν αλγόριθμο, τότε αυτός θα πρέπει να «τρέξει» από μια ανεξάρτητη, δημόσια αρχή. Το σύστημα ΖΕΥΣ καλύπτει έμμεσα αυτή την ανάγκη, επειδή ο οργανισμός που το ανέπτυξε και το λειτουργεί ανήκει στο Δημόσιο. Αν όμως πρόκειται η χρήση αυτού του συστήματος να γενικευτεί, τότε νομίζω ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί μια νέα δημόσια αρχή, με διακομματική συμμετοχή, για να αναλάβει σχετικά.
4. Οι εσωκομματικές εκλογές όλων των κομμάτων, εφόσον γίνουν και ηλεκτρονικά, είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί!
Οι εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας νομίζω ότι αποτελούν μια πολύ καλή ευκαιρία τόσο για το θέμα της ηλεκτρονικής ψήφου στην Ελλάδα όσο και για το ίδιο το σύστημα ΖΕΥΣ. Μέχρι τώρα οι ηλεκτρονικές εκλογές που οργάνωσε (φαντάζομαι ότι) δεν είχαν τον όγκο και την πολυπλοκότητα ενός κυβερνητικού κόμματος: Μόνο οι υποψήφιοι των εκλογών της Νέας Δημοκρατίας είναι περίπου 7.000 άτομα. Με την ολοκλήρωση των εκλογών εκατοντάδες χιλιάδες συμπολιτών μας θα έχουν εξοικειωθεί με το ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας, άμεσα ή έμμεσα.
Όπως γνωρίζουν όλοι, δεν είναι μόνο η Νέα Δημοκρατία που κάνει εσωκομματικές εκλογές. Το Κίνημα Αλλαγής σύντομα θα κάνει το ίδιο. Ο ΣΥΡΙΖΑ συζητά για το επόμενο συνέδριό του. Θεωρώντας τις συνθήκες κορωνοϊού και την ανάγκη για «υβριδικές εκλογές» δεδομένες, είναι πολύ πιθανό εξαιτίας αυτών ακριβώς των εσωκομματικών διαδικασιών μεγάλο ποσοστό του εκλογικού σώματος να εξοικειωθεί με τις ηλεκτρονικές εκλογές. Αν αυτό πράγματι συμβεί, τότε νομίζω ότι θα είναι μια ευκαιρία που δεν θα έπρεπε να πάει χαμένη.
