Αυτή την περίοδο θα ακούσουμε και θα μάθουμε πολλά για την επιστολική ψήφο στην Αμερική. Από ό,τι φαίνεται το ένα τρίτο ή και παραπάνω(!) από τα 150 εκατομμύρια συνολικών ψήφων πήγαν μέσω ταχυδρομείου, κάτι που δημιουργεί εύλογες τεχνικές δυσκολίες. Σαν να μην έφτανε αυτό, κάθε Πολιτεία έχει τους δικούς της κανόνες καταμέτρησης. Και επιπλέον, ακόμα χειρότερα, η νίκη φαίνεται ότι θα κριθεί με διαφορά λίγων χιλιάδων ψήφων. Όλα αυτά είναι συνταγή για αναπόφευκτη δικαστηριακή διαμάχη – αν όχι για καταστροφή.
Aυτό όμως που μου κάνει εντύπωση είναι ότι όλοι φαίνεται να επικεντρώνουν στα τεχνικά προβλήματα της επιστολικής ψήφου, δηλαδή σε πόσους φακέλους θα μπει το ψηφοδέλτιο, αν χρειάζονται μάρτυρες και πόσοι, μέχρι πότε γίνονται δεκτοί νέοι φάκελοι, πότε ξεκινά η καταμέτρηση, αν τα ταχυδρομεία θα τα καταφέρουν εγκαίρως κλπ. Αλήθεια τώρα; Αυτό είναι το πραγματικό μας πρόβλημα;
Κατά τη γνώμη μου, δεν νομίζω ότι υπάρχει περισσότερο επικίνδυνο, ανελεύθερο, αντιδημοκρατικό, υποκείμενο σε νοθεία, καταπιεστικό για το άτομο και καταστροφικό για τη δημοκρατία σύστημα από αυτό της επιστολικής ψήφου. Μου φαίνεται φερμένο απευθείας από την κοκκινόμαυρη φασιστική κόλαση, ένα σύστημα ποδηγέτησης της λαϊκής βούλησης και υπονόμευσης κάθε έννοιας δημοκρατικότητας και ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Το γνωστό μας σύστημα της αυτοπρόσωπης ψήφου πίσω από ένα παραβάν έχει πολύ μεγάλη σημασία. Η ταυτότητά μας διαπιστώνεται δια ζώσης από αρμόδιους λειτουργούς – περισσότερων του ενός και άγνωστων μεταξύ τους. Το ψηφοδέλτιο μπαίνει στον φάκελο σε συνθήκες απόλυτης μοναξιάς και μυστικότητας. Η καταμέτρηση γίνεται από τους ίδιους παραπάνω ανθρώπους, περισσότερους των δύο, αρμοδίως διορισμένους, με τεχνική και νομική γνώση και, κυρίως, άγνωστων μεταξύ τους.
Υπό αυτές τις συνθήκες η ψήφος είναι πράγματι μυστική και η διαδικασία αδιάβλητη. Λάθη προφανώς γίνονται, κάποιο ψηφοδέλτιο μπορεί να ακυρωθεί κατά λάθος ή κάποιος σταυρός μπορεί να ξεφύγει, όμως μέχρι εκεί.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει στην επιστολική ψήφο. Με την φαντασία μου βλέπω ήδη οικογενειακές συγκεντρώσεις Κυριακή μεσημέρι όπου όλοι μαζί βάζουμε το ψηφοδέλτιο στον φάκελο πανηγυρικά. Ή, παιδιά να βάζουν το ψηφοδέλτιο στον φάκελο για τους υπερήλικους γονείς τους από το σαλόνι του σπιτιού τους. Ή, ακόμα καλύτερα, εργοδότες να αφιερώνουν συγκεκριμένη ημέρα και ώρα για να βάλουν το ψηφοδέλτιο στον φάκελο όλοι οι υπάλληλοί τους. Χρειάζεται άραγε να συνεχίσω; Να πω κάτι περισσότερο;
Η επιστολική ψήφος δεν εγγυάται ούτε συνθήκες ελευθερίας ούτε συνθήκες ταυτοπροσωπίας. Αυτό είναι ένα γνωστό πρόβλημα της τεχνολογίας εδώ και χρόνια: Εξ αποστάσεως εξετάσεις γνωστικού αντικειμένου δεν γίνονται. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως τρόπος να εγγυηθεί η τεχνολογία ότι αυτός που κάθεται στον υπολογιστή και κάνει το τεστ είναι πράγματι ο εξεταζόμενος και όχι κάποιος άλλος. Ή, ότι κάποιος άλλος δεν κάθεται δίπλα του για να τον βοηθήσει. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο ακόμα και τα πιο εξελιγμένα τεστ σήμερα (γνώσης ξένης γλώσσας, GDPR κλπ.) γίνονται σε εξεταστικά κέντρα: Ο υποψήφιος έρχεται με την ταυτότητά του, κάθεται μπροστά σε υπολογιστή και υπάρχει φυσική επιτήρηση. Οποιοδήποτε άλλο σύστημα είναι αδιανόητο – ή μάλλον, νοητό αλλά διαβλητό επίσης.
Τα παραπάνω περίπου απαντούν και στα αιτήματα για αμεσοδημοκρατία και τα σχετικά. Η λογική των «αμεσοδημοκρατών» είναι ότι η τεχνολογία έχει κάνει εύκολη την ψήφο εξ αποστάσεως επομένως γιατί να μην αποφασίζουμε όλοι για όλα; Το λάθος του βασικού συλλογισμού προκύπτει βέβαια ιστορικά, αν αναλογιστούμε πόσο πολύ βοήθησε τελικά τους αρχαίους Αθηναίους αυτό το σύστημα – ώστε να αποφύγουμε να μπούμε σε σύγχρονες αναλύσεις για Καλιφόρνια και ελβετικά καντόνια. Σε κάθε περίπτωση πάντως η απάντηση είναι ακριβώς αυτή: Όχι, η τεχνολογία δεν εξασφαλίζει ούτε την μυστικότητα ούτε την ελευθερία της ψήφου. Η αυτοπρόσωπη παρουσία, το παραβάν, ο δικαστικός αντιπρόσωπος και η εφορευτική επιτροπή είναι απολύτως απαραίτητα και εντελώς αναντικατάστατα. Η τεχνολογία σε αυτή την περίπτωση δεν μπορεί να μας βοηθήσει – ή, για να το πω καλύτερα, οι λύσεις που μπορεί να μας δώσει (πχ. ταυτοπροσωπία μέσω DNA δειγμάτων που θα αντιπαραβάλλονται με κεντρική βάση δεδομένων, απομόνωση μέσω αισθητήρων κεντρικού ελέγχου του περιβάλλοντος του σπιτιού μας) είναι λύσεις που καλύτερα να μείνουμε μακριά τους.