Είμαι συνδρομητής στον Economist για περισσότερα από δέκα χρόνια (έχοντας καταλήξει πλέον η ανάγνωσή του να είναι η εβδομαδιαία μου άσκηση αυτό-ελέγχου και διαλογισμού…), όμως μόνο εδώ και λίγους μήνες έχω ξεκινήσει να τον διαβάζω αποκλειστικά ψηφιακά, στο tablet μου. Τα πρώτα χρόνια διάβαζα σε χαρτί και ό,τι με ενδιέφερε το έκοβα (ναι, με ψαλίδι!) και το κρατούσα σε μεγάλα θεματικά ντοσιέ για μελλοντική χρήση. Στη συνέχεια έπαιρνα φωτογραφίες τις σελίδες του με το κινητό μου και τις «ανέβαζα» στο Evernote, το πρόγραμμά μου για τήρηση σημειώσεων. Μετά αγόρασα εφαρμογή σκαναρίσματος για το κινητό που τις αποθηκεύει αυτομάτως στο Evernote – και εκεί έμεινα για τα τελευταία δύο περίπου χρόνια.
Ξεκινώντας την ανάγνωση του περιοδικού στο tablet θα περίμενε κανείς ότι η μεταφορά κειμένων από το app του Economist στο app του Evernote, που βρίσκονται δίπλα-δίπλα, θα ήταν αυτονόητη. Δηλαδή, ότι θα μπορούσα να μεταφέρω τα κείμενα που θέλω να κρατήσω ψηφιακά, με ένα copy-paste ή με κάποιον άλλον τρόπο, από τη μια εφαρμογή στην άλλη. Όχι όμως. Κάθε άλλο. Το app του Economist δεν αστειεύεται: Έχει κλειδώσει τα κείμενα και δεν επιτρέπεται παρά, στην καλύτερη, να κρατάς σημειώσεις εντός της εφαρμογής.
Με άλλα λόγια, ενώ η συνδρομή μου στον «χάρτινο» Economist επιτρέπει να κάνω με τα κείμενά του ό,τι θέλει η καρδιά μου με όριο μόνο τη φαντασία μου, στον ψηφιακό Economist δεν μπορώ παρά να κάνω όσα, ελάχιστα, μου επιτρέπει ο εκδότης.
Ίδια περίπου είναι η κατάσταση και σε όλα τα, αλλοδαπά, ψηφιακά περιοδικά (ίσως και στον ημερήσιο Τύπο, σε αλλοδαπές εφημερίδες συνδρομή δεν έχω): Όλα μεταφέρονται σιγά σιγά στο ψηφιακό περιβάλλον, πολλά μάλιστα (όπως για παράδειγμα το cabinet) καταργώντας πλήρως την «χάρτινη» έκδοσή τους. Όμως εκεί, στο app τους για smartphones και tablets ή ακόμα και στο «ανοιχτό» ίντερνετ, οι δυνατότητες των πελατών-αναγνωστών τους δεν είναι όσες και στο χαρτί.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα ψηφιακά βιβλία. Όσα βιβλία αγοράζω από το βιβλιοπωλείο μπορώ να τα κακομεταχειριστώ όσο θέλω: Να κρατήσω σημειώσεις πάνω τους, να σκίσω σελίδες, να κάνω κολλάζ, να τα βγάλω φωτογραφία, να τα σκανάρω (για ιδιωτική χρήση!), να κάνω τελοσπάντων ό,τι τραβάει η καρδιά μου. Επίσης, ό,τι και να συμβεί το βιβλίο μου θα είναι εκεί στη βιβλιοθήκη μου, ταλαιπωρημένο ή και αχρησιμοποίητο, να με περιμένει υπομονετικά όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει με τα ψηφιακά βιβλία σήμερα. Κανένα δεν πωλείται ελεύθερο για κάθε χρήση του από τον εκδότη του. Ο περιορισμός μάλιστα που μου επιβάλλεται είναι διπλός: Πρώτα μου επιβάλλεται πλατφόρμα διατήρησης/ηλεκτρονική βιβλιοθήκη: Σήμερα αναγκαστικά ένα αγορασμένο ψηφιακό βιβλίο θα το κατεβάσω είτε σε Apple iBooks είτε σε Adobe Digital Editions είτε σε κάποια άλλη μικρότερη αλλά αντίστοιχη. Έπειτα, έχω και τους περιορισμούς μέσα στο ίδιο το βιβλίο: Μπορώ να το ανοίξω μέχρι σε τέσσερις ή πέντε συσκευές, δεν μπορώ εύκολα να μεταφέρω κείμενο εκτός πλατφόρμας σε πρόγραμμά σημειώσεων, οι σημειώσεις μου πάνω στο βιβλίο αποθηκεύονται μόνο στην πλατφόρμα κοκ.
Το μεγαλύτερό πρόβλημά μου όμως είναι άλλο: Θα είναι εδώ ή Apple και η Adobe για άλλα εκατό χρόνια; (Το ερώτημα είναι ρητορικό, προφανώς και όχι.) Ένα βιβλίο ή μία συλλογή περιοδικών από τη βιβλιοθήκη μου μπορεί μέχρι και τα παιδιά μου ή τα εγγόνια μου να τα πουλήσουν σε παλαιοβιβλιοπώλη ή να τα χαρίσουν σε βιβλιοθήκη. Με τα ψηφιακά μου βιβλία και περιοδικά, για τα οποία πλήρωσα το ίδιο ακριβώς ποσό για να τα αποκτήσω, τι από τα παραπάνω θα μπορεί να γίνει στο μακρινό μέλλον; (Και πάλι το ερώτημα είναι ρητορικό, προφανώς τίποτα.)
Η συνειδητοποίηση όλων των παραπάνω, ότι δηλαδή αποκτώ προσωρινή περιορισμένη χρήση και όχι ιδιοκτησία, με έκανε να αγοράζω ψηφιακά βιβλία και περιοδικά είτε μόνο για τη δουλειά μου (οι δυνατότητες αναζήτησης/search είναι απαράμιλλες) είτε διπλά, δηλαδή και σε χαρτί και ηλεκτρονικά.
Το θέμα του «πως διαβάζουμε» με απασχολεί εδώ και χρόνια, ειδικά επειδή είμαι από εκείνους που (σπάνια στα λογοτεχνικά, πάντα στα υπόλοιπα) βιβλία κρατούν σημειώσεις. Την τελευταία δεκαετία το σημειωματάριό μου έπαψε να είναι το moleskine και έγινε το smartphone. Δυστυχώς όμως βρισκόμαστε σήμερα ακόμα εκεί, στο ιδανικό σχήμα της ανάγνωσης σε χαρτί με smartphone ή tablet δίπλα για σημειώσεις και έρευνα. Για την ώρα, η τεχνολογία για το ψηφιακό βιβλίο και τα ψηφιακά περιοδικά σήμερα μόνο εκνευρισμό, αντί για χαρά, μπορεί να μας προσφέρει.
